به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ نوجوانی مرحله‌ای مهم از زندگی است که میان کودکی و بزرگسالی قرار دارد و در این دوران، افراد با تغییرات پیچیده جسمی، عاطفی و اجتماعی روبه‌رو می‌شوند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که حدود ۱۰ درصد نوجوانان در جهان مشکلات جسمی یا روانی دارند که می‌تواند عملکرد روزانه آن‌ها را مختل کند. این مشکلات نه‌تنها به عوامل فردی مانند ویژگی‌های ژنتیکی و شناختی بستگی دارند، بلکه تحت تأثیر روابط خانوادگی، محیط مدرسه و شرایط اجتماعی-فرهنگی نیز قرار می‌گیرند. داشتن مهارت در مدیریت احساسات و شناخت صحیح از خود، نقشی اساسی در عبور سالم از این دوره دارد.
از سوی دیگر، آموزش درباره تغییرات دوران بلوغ می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا خودپنداره و خودکارآمدی بالاتری داشته باشند. خودکارآمدی یعنی باور فرد به توانایی انجام یک رفتار یا حل یک مشکل. نوجوانانی که خودکارآمدی بالایی دارند، انعطاف‌پذیرترند و بهتر می‌توانند با چالش‌ها کنار بیایند. همچنین، خودپنداره یا همان تصویری که فرد از خودش دارد، بر سلامت روانی او اثر مستقیم می‌گذارد. اگر این تصویر مثبت باشد، فرد احساس ارزشمندی بیشتری خواهد داشت و در برابر فشارهای زندگی مقاومت بیشتری نشان می‌دهد. آموزش درست درباره بلوغ می‌تواند این خودپنداره را تقویت کرده و مهارت‌های اجتماعی و روانی نوجوانان را ارتقا دهد.
مریم مریدی از دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک پژوهشی را در همین زمینه بر روی گروهی از دختران نوجوان انجام داده است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی نقش آموزش چندرسانه‌ای در زمینه بهداشت بلوغ بر تقویت خودپنداره و خودکارآمدی بوده است.
برای انجام این مطالعه، ۱۰۰ دختر نوجوان ۱۱ تا ۱۴ ساله در شهر ساوه به‌طور تصادفی انتخاب شدند. نیمی از آن‌ها در گروه مداخله و نیم دیگر در گروه کنترل قرار گرفتند. گروه مداخله طی پنج جلسه ۹۰ دقیقه‌ای، دو بار در هفته، در کارگاه‌های آموزشی شرکت کردند. این آموزش‌ها به شکل چندرسانه‌ای طراحی شده بودند تا اطلاعات مربوط به تغییرات بلوغ، بهداشت جسمی و روانی را به‌طور ساده و جذاب منتقل کنند. گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. سپس، پرسشنامه‌هایی در سه نوبت، قبل از شروع آموزش، بلافاصله بعد از آن و سه ماه پس از پایان دوره برای سنجش آگاهی، عملکرد، خودپنداره و خودکارآمدی تکمیل شد.
نتایج این پژوهش نشان دادند که نمرات آگاهی و عملکرد مرتبط با بلوغ، خودکارآمدی و خودپنداره در گروهی که آموزش دیده بودند، به‌طور معنادار و قابل توجهی افزایش یافت. این بهبود نه‌تنها بلافاصله پس از پایان جلسات مشاهده شد، بلکه سه ماه بعد نیز پایدار ماند.
از سوی دیگر، در گروه کنترل که هیچ آموزشی دریافت نکرده بود، تغییر خاصی در این شاخص‌ها دیده نشد. این موضوع نشان می‌دهد که مداخله آموزشی نقش کلیدی در تقویت توانایی‌های فردی و روانی نوجوانان دارد. همچنین، تحلیل‌های آماری نشان دادند که افزایش آگاهی در زمینه بهداشت بلوغ به‌طور مستقیم با رشد خودپنداره و خودکارآمدی دختران ارتباط دارد.
این یافته‌ها بیانگر آن هستند که آموزش بهداشت بلوغ تنها به انتقال اطلاعات محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند موجب رشد روانی و اجتماعی نوجوانان شود. با توجه به اینکه بسیاری از دختران نوجوان اطلاعات مربوط به بلوغ را از منابع ناقص یا غیرمطمئن، مانند دوستان یا فضای مجازی دریافت می‌کنند، اهمیت داشتن برنامه‌های آموزشی علمی و ساختارمند دوچندان می‌شود.
از جنبه کاربردی، این پژوهش توصیه می‌کند که آموزش‌های مربوط به بهداشت بلوغ به‌طور منظم در مدارس اجرا شود. همچنین نقش والدین، به‌ویژه مادران، در این فرآیند بسیار مهم است، زیرا آن‌ها نخستین منبع اطلاعاتی برای نوجوانان محسوب می‌شوند. طراحی برنامه‌های آموزشی ویژه برای والدین می‌تواند به تقویت حمایت خانوادگی و بهبود سلامت روانی و اجتماعی نوجوانان کمک کند.
این یافته‌ها در «مجله پژوهش پرستاری ایران» وابسته به انجمن علمی پرستاری ایران منتشر شده‌اند. انتشار چنین پژوهش‌هایی در نشریات علمی معتبر، نشان‌دهنده اهمیت موضوع و ضرورت توجه بیشتر به آن در سطح جامعه و نظام سلامت است.